Praag heeft vele grootheden voortgebracht, maar slechts weinigen hebben zo'n blijvende impact gehad op de sport als Josef Rössler-Ořovský. Deze man was een visionair die de Tsjechen kennis liet maken met sporten die tegenwoordig niet meer weg te denken zijn. Van schaatsen tot voetbal en van roeien tot skiën, hij stond aan de basis van talloze sportieve ontwikkelingen. Zijn nalatenschap is nog altijd zichtbaar in Tsjechië en vooral in Praag. Een bijzondere herinnering aan deze sportpionier vind je op de historische begraafplaats van Vyšehrad, waar zijn graf direct in het oog springt.
Een graf met witte ski’s
Elke reis naar Praag brengt me steevast naar de Vyšehrad-begraafplaats, waar ik steeds vaker namen op grafstenen herken. Bij onbekende namen duik ik graag de geschiedenis in.
Deze keer viel mijn oog op het graf van Josef Rössler-Ořovský, met een bijzondere grafsteen waarop witte ski’s prijken. Deze had ik nog niet eerder te zien, aangezien het graf in november 2023 werd gerenoveerd ter ere van het 120-jarig bestaan van de Internationale Ski Federatie.
De nieuwe grafsteen toont opaal plexiglas ski’s die omhoog wijzen. “Het was de bedoeling om een soort geest te creëren van de eikenhouten ski's van Rössler Ořovský die omhoog wijzen naar de lucht. De ski's zijn gemaakt van opaal plexiglas. Als de zon erop schijnt, smelt het materiaal visueel een beetje, waardoor de indruk ontstaat van een spook of sneeuw” aldus de kunstenaar Petr Stribal.
De witte ski’s zijn een krachtig symbool van zijn baanbrekende rol in de introductie van de skisport in Tsjechië. Ze vormen niet alleen een eerbetoon aan zijn pionierswerk, maar ook een tastbare herinnering aan hoe hij (winter)sport in het land tot leven bracht. Voor liefhebbers van sportgeschiedenis is dit een inspirerende plek om stil te staan bij een visionair die zijn tijd ver vooruit was.
Het graf met de witte ski's
Vergelijking met Pim Mulier
Het verhaal van Josef doet me denken aan een icoon uit de Nederlandse sportgeschiedenis. In mijn geboortestad Haarlem is de naam Pim Mulier (1865-1954) onlosmakelijk verbonden met de geboorte van de Nederlandse sport. Josef Rössler-Ořovský, een tijdgenoot van Mulier, speelde een vergelijkbare pioniersrol in Tsjechië. Beide mannen waren visionairs die met hun passie en toewijding de sport in hun land naar nieuwe hoogten hebben gebracht.
De man die Tsjechië liet sporten
Josef Rössler werd geboren in 1869 - Mulier in 1865 - en was van jongs af aan gefascineerd door nieuwe sporten die in andere delen van Europa werden beoefend. Hij was niet alleen een enthousiaste sporter, maar ook een organisator en promotor. Dankzij hem maakten de Tsjechen kennis met onder andere voetbal, schaatsen, roeien en skiën.
Roeien in Triëst als trio (derde van rechts), 1890
Een slimme sportpionier
Op slechts 12-jarige leeftijd toonde Josef Rössler al zijn pioniersgeest door in 1881 samen met zijn klasgenoten een schaatsclub op te richten. Maar daar bleef het niet bij. Op 13 maart 1887, nog maar 18 jaar oud, organiseerde hij een van de allereerste atletiekwedstrijden in Tsjechië.
Omdat studenten destijds officieel niet mochten sporten, bedacht Josef een slimme manier om zijn passie voor sport toch voort te zetten: hij nam het pseudoniem ‘Ořovský’ aan. Deze naam was een ver-Tsjechisching van Rössl, wat ‘paard’ betekent in het Duits. Door zich achter deze andere naam te verbergen, kon hij deelnemen aan sportactiviteiten zonder dat zijn academische reputatie in gevaar kwam. Zo bleef hij actief bijdragen aan de opkomst van de Tsjechische sportwereld, terwijl hij zijn identiteit beschermde. Dit slimme en vastberaden handelen legde de basis voor zijn toekomstige rol als sportpionier in Tsjechië.
Foutje in de bestelling
Bij toeval was hij de eerste die ski’s uit Noorwegen naar Bohemen bracht: in 1887 ontving hij vanuit Noorwegen zowel schaatsen als twee paar ski’s. De ski’s werden per ongeluk besteld. Terwijl hij over de prijslijst voor schaatsen schreef, gebruikte hij de naam "Bruslařský klub Praha". In Noorwegen werd dit verkeerd geïnterpreteerd als "Bruslar Ski Klub" – de skiclub van Bruslar – waardoor ze ook ski’s toevoegden aan de bestelling. Josef en zijn broer besloten de ski’s uit te proberen op de nacht van 5 op 6 januari 1887, op het Wenceslasplein.
Grondlegger van de Tsjechische voetbalcompetitie
In 1891 richtte hij de eerste Tsjechische schaatsclub op en niet veel later speelde hij een sleutelrol in de oprichting van de Tsjechische voetbalcompetitie. Om de sport toegankelijker te maken, vertaalde hij de eerste voetbalregels uit het Engels.
Op 29 maart 1896 was hij scheidsrechter bij de allereerste derby tussen Sparta en Slavia, een historische mijlpaal voor het Tsjechische voetbal. Historische bronnen melden dat 121 betalende toeschouwers getuige waren van de wedstrijd én het daaropvolgende incident.
De legendarische rivaliteit tussen de twee Praagse clubs ontstond direct na het laatste fluitsignaal. Scheidsrechter Josef Rössler-Ořovský had Sparta een doelpunt toegekend, maar volgens de regels van die tijd moesten beide aanvoerders het doelpunt goedkeuren. De aanvoerder van Slavia was echter terughoudend en weigerde het doelpunt van Sparta te accepteren. Dit leidde tot een verhitte discussie, die uiteindelijk resulteerde in beide teams die elkaar de rug toekeerden en het veld verlieten. De allereerste derby tussen de twee "S"-clubs eindigde dus in een 0-0 gelijkspel.
Olympische Spelen
Zijn passie voor sport beperkte zich niet tot schaatsen en voetbal. Hij introduceerde ook hockey in Tsjechië door de spelregels te publiceren en hielp zo de sport te populariseren. Op 18 mei 1899 werd hij mede-oprichter van het Tsjechisch Olympisch Comité. In eerste instantie kende het comité weinig activiteit, maar in 1900 werd het nieuw leven ingeblazen. Het behoort tot de oudste Olympische comités ter wereld en speelde al vóór de oprichting van Tsjecho-Slowakije een belangrijke rol in het begeleiden van Tsjechische atleten naar de Olympische Spelen van 1908 in Londen en van 1912 in Stockholm .
Als secretaris-generaal van het Tsjechisch Olympisch Comité bleef J. Rössler-Ořovský de drijvende kracht achter meerdere Olympische expedities. Onder zijn leiding reisden Tsjechische sporters naar de Zomerspelen van 1920 in Antwerpen, 1924 in Parijs en 1928 in Amsterdam, evenals naar de Winterspelen van 1928 in St. Moritz.
Zijn invloed reikte verder dan het organiseren van wedstrijden en sportevenementen. Hij zorgde ervoor dat sport niet langer alleen een tijdverdrijf voor de elite was, maar een georganiseerde en toegankelijke bezigheid voor de hele bevolking. Dankzij zijn inspanningen kreeg sport in Tsjechië een stevige basis, wat de weg vrijmaakte voor toekomstige generaties atleten.
Josef Rössler-Ořovsky in gesprek met de eerste president van Tsjechoslowakije, TG Masaryk in 1919
Overzicht van de initiatieven die Josef Rössler-Ořovský heeft opgericht:
- 1881: Op 12-jarige leeftijd richt hij de Schaatsclub Praag op
- 1887: Oprichter van een van de eerste atletiekwedstrijden in Tsjechië
- 1887: Oprichter van de eerste skiclub in Europa buiten Scandinavië
- 1893: Oprichter van de Eerste Tsjechische Lawn Tennis Club
- 1893: Oprichter van de Tsjechische Jachtclub
- 1897: Medeoprichter van de Tsjechische Amateur Atletiek Unie (ČAAU)
- 1899: Medeoprichter van het Tsjechisch Olympisch Comité
- 1903: Initiatiefnemer en medeoprichter van de Skiërsbond van het Koninkrijk Bohemen (eerste skivereniging ter wereld)
- 1906: Oprichter van de Tsjechische Lawn Tennis Association
- 1908: Oprichter van de Tsjechische IJshockey Association
- 1908: Oprichter van de Tsjechische Sportraad
- 1910: Oprichter van de Centrale Gewichthefbond
- 1913: Oprichter van de Tsjechische Schermbond
- 1913: Medeoprichter van de Kanoërsvereniging van het Koninkrijk Bohemen
- 1917: Burgemeester van Junák – Czech Scout
- 1918: Oprichter van het Scout Post Office (koeriersdienst voor de nieuwe republiek)
- 1918: Oprichter van de eerste Tsjechische waterscoutgroep
Privé en sportief nageslacht
In 1895 trad Josef Rössler-Ořovský in het huwelijk met Emilia Hořínková. Zijn passie voor sport verdween niet na zijn huwelijk. Integendeel, hij bleef actief en gaf zijn liefde voor sport door aan zijn familie. Zijn dochter Máča werd de eerste vrouwelijke waterscout van het land, en hij moedigde haar actief aan om zowel te sporten als deel te nemen aan scouting. Ook zijn kleinzoon, Josef Rössler (1926-2014), trad in zijn voetsporen. Hij werd de grondlegger van de Tsjechische marinezeilsport en droeg zo bij aan een nieuwe generatie sportpioniers in de familie.
Overlijden
Tegen het einde van de jaren 1920 begon zijn gezondheid echter achteruit te gaan. Bijgevolg begon hij af te treden van zijn functies in clubs en verenigingen. J. Rössler-Ořovský, die in zijn leven bijna ongelooflijk veel werk heeft verricht voor de ontwikkeling van de Tsjechische sport en die ten onrechte werd vergeten vanwege het communistische regime in Tsjechoslowakije, overleed op 17 januari 1933.
Een blijvende erfenis
Josef Rössler-Ořovský wordt vaak beschouwd als de grondlegger van de moderne Tsjechische sport. Met zijn toewijding en visie legde hij de fundering voor zowel professionele als amateursporten in Tsjechië. Tot op de dag van vandaag dragen talloze sportevenementen, clubs en initiatieven in het land zijn onmiskenbare invloed. Zijn graf op Vyšehrad is een treffend eerbetoon aan een man die zijn leven heeft gewijd aan het promoten van sport en fysieke activiteit.
Wandelend door Praag, langs sportvelden, schaatsbanen en skipistes, zie je de nalatenschap van Josef Rössler-Ořovský overal om je heen. Dankzij zijn onvermoeibare passie en vastberadenheid groeide hij uit tot een icoon in de Tsjechische sportgeschiedenis – een erfenis die nooit vergeten mag worden.
Bronnen:
https://czasopisma.ujd.edu.pl/index.php/sport/article/view/471
https://cs.wikipedia.org/wiki/Petr_%C5%A0%C3%A1lek
https://www.irozhlas.cz/veda-technologie/historie/lyzovani-rossler-orovsky-vaclavske-namesti_2201051004_pj
https://encyklopedie.praha2.cz/osobnost/1922-josef-rossler-orovsky
Verliefd op Praag
Reactie plaatsen
Reacties