Daar sta je dan eindelijk, helemaal alleen, midden in het spannende waargebeurde verhaal van de moord op Heydrich. Het was de laatste dag van mijn Praag tweeweekse. De crypte was tot dan steeds gesloten geweest i.v.m. de covid-pandemie.
Bij toeval liep ik nog een keer langs door de Resslova straat naar de Moldau. Als ik er dan toch ben, kan ik maar beter checken of het nu wel toegankelijk is, dacht ik .
Ik kon mijn geluk niet op, toen ik zag dat de deur open stond............
In twee eerdere blogs heb ik je meegenomen in het waargebeurde verhaal van de moord op Heydrich. In Praag en omgeving zijn diverse locaties gewijd aan deze deels tragische en deels heldhaftige daad van Jan Kubiš, Jozef Gabčík en andere verzetsstrijders die hierbij waren betrokken.
In dit hoofdstuk komen we aan bij de Heilige kerk van St. Cyrillus en Methodius op Resslova nummer 6, een doodgewone straat vlakbij de Moldau.
Heilige kerk van St. Cyrillus en Methodius
De daders moeten gevonden worden, ten koste van alles
Na de ogenschijnlijk mislukte aanslag op Heydrich, hen onbekend of Heydrich daadwerkelijk omgekomen was, zochten de mannen een onderduikadres. De Duitsers zouden niet stoppen met zoeken, totdat ze gevonden waren en er zouden represailles volgen. Daar hadden ze zich op voorbereid.
En represailles kwamen er........na 27 mei 1942 werd alles op alles gezet om de daders te vinden. Hitler wilde in eerste instantie 10.000 willekeurig gekozen Tsjechen ombrengen, maar die waren hard nodig in de arbeid. Daarom werd het doel om alle verzetsstrijders inclusief hun familie op te pakken en ter dood te veroordelen. Tussen 28 mei en 9 juni 1942 alleen al werden bijna 1800 doodvonnissen uitgesproken door de Duitse krijgsraad. Het vonnis werd ogenblikkelijk uitgevoerd.
4 juni: Heydrich overlijdt in het Bulovka ziekenhuis.
Via de radio wordt de volgende mededeling gedaan:
"Wie de daders vasthoudt, of hen helpt, of kennis heeft van hun persoon of hun verblijfplaats en dit niet meldt, zal met zijn hele familie worden geëxecuteerd..."
Er is geen Tsjechoslowaak, die hierdoor onder de indruk is. Het verzet houdt stand en in de twee weken na de aanslag wordt er niemand verlinkt. De Duitsers tasten nog steeds in het duister. Stad en land wordt afgezocht. Op het Wenceslasplein worden in een etalage enkele bewijsstukken getoond: de fiets, de attaché-tas en het machinegeweer. Ook dit leidt niet tot de daders.
10 juni: het dorp Lidice wordt als vergeldingsactie met de grond gelijk gemaakt, alle mannelijke inwoners vermoord, vrouwen en kinderen gedeporteerd. Nog steeds geen informatie.
13 juni: 'Karl Hermann Frank laat zich overtuigen: hij kondigt amnestie af voor wie binnen vijf dagen informatie doorgeeft waardoor de moordenaars kunnen worden opgepakt. Daarna zal hij Hitler en Himmler in hun behoefte om bloed te zien niet meer kunnen intoomen.'
Onderduiken in een kerk zonder ontsnappingsroute
Gedurende deze tijd, drie weken lang, verblijven de mannen in de Heilige-Cyrillus en Heilige-Methodiuskerk. Ze worden opgevangen door de priesters van de kerk, die hen voorzien van eten, drinken en warme dekens.
Ze zijn van alles op de hoogte. Eerst de dood van Heydrich, dat met gejuich moet zijn ontvangen. Later de berichten over de vele onschuldige slachtoffers die zijn gevallen. De mannen zullen zich ondanks hun heldendaad toch bijzonder schuldig hebben gevoeld. Zeker wanneer ze het nieuws horen dat een dorp in zijn geheel is weggevaagd.
Ondertussen missen ze een van hun medeparachutisten, Karel Čurda. Hij is niet in de kerk. Niemand vermoed op dat moment dat juist hij, één van hen, de uiteindelijke verrader is. Niet een willekeurige Pragenaar, die bang is, het zat is of zichzelf en zijn familie wil beschermen. Nee, het is iemand die dezelfde missie had als zij. Wat een ironie.
Op 16 juni ging Čurda naar de Gestapo , waar hij essentiële informatie verstrekte over de families die samenwerkten met de parachutisten, wat uiteindelijk leidde tot de ontdekking van de moordenaars die zich verstopten in de crypte van de Heilige kerk van St. Cyrillus en Methodius .
'Ik kon er niet meer tegen, al die onschuldige slachtoffers' zou hij gezegd hebben tegen de tolk, tijdens het verhoor door de Gestapo. En ook vanwege de twintig miljoen kronen, die als beloning stonden voor de tips die zou leiden tot de daders. En daar zou hij een deel van vangen.
Achthonderd Duitsers tegen zeven helden, een oneerlijke strijd
Nog een paar dagen schuil houden in de kerk en de helden zouden uit de kerk zijn gesmokkeld in lijkwagens. Het mocht niet zo zijn.
De waanzinnige jacht van de Wehrmacht op de parachutisten, definitief bezegeld door het verraad van Karel Čurda, bereikte op 18 juni 1942 in de crypte van de Praagse kerk van St. Cyrillus en Methodius zijn hoogtepunt.
Rond vier uur 's nachts stellen 800 Duitsers zich rond de kerk op, met als doel de zeven voortvluchtigen in te sluiten en te arresteren. Ze hebben informatie nodig. Doden praten niet.
Terwijl de mannen in de kerk en de crypte nog slapen, wordt er aangebeld bij de kerk. De koster doet slaperig open en wordt direct in de boeien geslagen. De Duitsers hebben nu toegang tot het kerkschip, waar ze echter niemand vinden. Alleen de galerijen boven hebben ze nog niet doorzocht.
Het kerkschip en de galerij erboven, waar drie van de zeven parachutisten sliepen.
Voordat ze verder een stap hebben kunnen zetten, rolt de eerste handgranaat naar beneden, ontploft en dan weten de Duitsers, dat ze hebben gevonden waar ze voor kwamen. Dat de opdracht zo moeilijk zou worden, hadden ze niet kunnen bevroeden.
In paniek en verdoofd door de knal beginnen de aanwezige Duitsers door elkaar te rennen en te schieten. Vanaf de galerij krijgen ze de volle laag en ze vluchten de kerk uit. Ook de volgende aanval wordt op dezelfde manier afgeslagen. Zoveel tegenstand hadden ze niet verwacht.
Van afstand wordt de kerk nu door mitrailleurs onder vuur genomen en de kerkramen spatten uiteen. Dit zorgt voor een patstelling in de kerk. Zowel de aanwezige aanvallers als de verdedigers houden zich angstvallig stil, om niet door het spervuur geraakt te worden. De drie parachutisten in de kerk barricaderen de trap naar de galerij en houden stand. Minuten worden uren. Alle Duitse soldaten die naar binnen gaan worden getrakteerd op een salvo en rennen direct weer naar buiten. Het is tijd voor een ander plan.
Uitschakelen
'Het nest moet van onderaf worden opgeruimd. Dekkingsvuur, stormloop, geweervuur, gevolgd door granaten, tot de handigste of fortuinlijkste granaatwerper raak gooit. Na drie uur van gevechtshandelingen weerklinkt een serie ontploffingen op de galerij en wordt het eindelijk stil.'
Opálka is dood, Bublík en Kubiš ademen nog. Voordat de laatste twee kunnen praten, overlijden ze binnen twintig minuten aan hun verwondingen. In de puinhopen van de kerk vinden de Duitsers verder niemand. Waar zit de rest? Ze staan op het punt om het zoeken hier te staken.
De crypte
De vier andere parachutisten bevinden zich tijdens de bestorming onder de kerk in de crypte. Vroeger werden de lijken van de monniken van de Heilige kerk van St. Cyrillus en Methodius hier in de vakken neergelegd. Het is in de crypte namelijk aanzienlijk kouder dan in de kerk.
De crypte met achterin de trap naar de kerk.
De vakken waarin de mannen sliepen.
Wanneer je het gehele bovenstaande verhaal kent en je staat helemaal alleen in deze ruimte, dan zijn er geen woorden voor om te beschrijven hoe dat voelt. Kippenvel, je voelt je nietig en ontroerd tegelijk. Het verhaal speelt zich als een zwart-film af in je hoofd. In stilte, want het is er zo bijzonder stil en dat te midden van een drukke stad. Het stilte-bordje voordat je binnenkomt is eigenlijk overbodig, want je voelt dat praten hier ongepast en respectloos is.
Een van mijn hoogtepunten van deze twee weken Praag. En je moet op je hoogtepunt stoppen. Dus de dag erna naar huis.
Terug naar het verhaal......de Duitsers hebben geen idee van de crypte, laat staan dat de mededaders zich hier zouden bevinden. Totdat één van de aanwezige agenten stuit op een kledingstuk, dat niet kan toebehoren aan één van de inmiddels overleden daders. Dan moeten er dus nog meer zijn, maar waar?
Over zevenen vinden ze een luik dat leidt tot de crypte. Maar ook nu gaat het niet zo gemakkelijk als gedacht. Het luik gaat open en de eerste SS-er die ze vanuit de crypte zien wordt onthaald met een salvo in zijn benen. Met een wegtrekkende schreeuw is het eerste gevaar verdwenen. Het gat naar beneden is zo smal, dat de SS-ers een voor een naar beneden zullen moeten, een voordeel voor de verdedigers.
Alle pogingen om de mannen levend uit de crypte te krijgen mislukken. Meerdere SS-ers raken invalide door als 'vrijwilliger' de trap af te dalen. Verder dan een paar treden komen ze niet.
Bij binnenkomst in de crypte zie je rechts een raampje, dat uitkijkt op de Resslova-straat. Het enige daglicht dat hier binnen komt. Om verdere gewonden aan Duitse kant te voorkomen, is de brandweer opgetrommeld om de crypte onder water te zetten. De brandslang is door het inmiddels open raam naar binnen geduwd. Heel langzaam vult de crypte zich. De traangasgranaten die naar binnen worden gegooid, om de mannen uit te roken, missen ieder doel, omdat ze direct in het water vallen. Verkeerde volgorde gebruikt.
Foto gemaakt op 18 juni 1942. De brandweer poogt de crypte onder water te zetten.
De brandslang weten de mannen diverse malen weer de crypte uit te duwen met een ladder. De granaten worden teruggegooid en zo weten de vier mannen de Duitsers lang bezig te houden.
Onze verrader, Karel Čurda, wordt zelfs ingezet om ze levend naar boven te krijgen. Maar ook zijn "Geef je over, jongens." wordt gevolgd door hun standaard antwoord: een salvo.
Nadat de Duitsers een derde ingang hebben gevonden en hebben geopend middels een ontploffing, wordt de situatie penibel. Het water staat hoger dan hun middel, ze zijn gestopt met het graven in de muur op zoek naar een uitgang en hun kogels zijn bijna op. Het einde is nabij en overgeven is geen optie.
'Ze weten dat ze goed hebben gevochten. Het is twaalf uur als vier doffe knallen door het tumult van de wapens heen dringen, dat onmiddellijk stopt. Over Praag valt opnieuw een stilte, als een lijkwade van stof. Bij de SS is iedereen verstard, niemand durft nog te schieten of zelfs te bewegen. Men wacht.'
'Het is twaalf uur, achthonderd ss'ers hebben er bijna 8 uur voor nodig gehad om met zeven mannen af te rekenen.'
Nog overweldigd door alle indrukken en mijn emotie, opgeslokt door het verhaal, stap ik de crypte uit en vervolg mijn weg door Resslova richting de Moldau. Onbewust kijk ik paranoïde over mijn schouder achterom of ik toevallig nog een verdwaalde SS-er zie..............gelukkig, ik zie alleen het gedenkteken ter nagedachtenis aan:
De zeven mannen:
Jozef Gabčík, Jan Kubiš, Josef Valčík, Jan Hrubý, Jaroslav Svarc, Adolf Opálka en Josef Bublík
En:
Sint Alois Václav Čikl
Sint Vladimir Petrek
Sint Gorazd II. , echte naam Matěj Pavlík
Jan Sonnevend
Het gedenkteken boven het rampje van de crypte. De kogelgaten zijn nog zichtbaar.
Zowel de kerk als de crypte zijn gratis toegankelijk.
Openingstijden kerk:
Maandag t/m zondag: 8.00-17.00 uur
Openingstijden crypte:
Maandag: Gesloten
Dinsdag t/m Zondag: 9.00-17.00 uur
Bronnen:
Wikipedia
Een van de meest uitgebreide websites:
Verliefd op Praag
Reactie plaatsen
Reacties
Ik zit aan mijn ontbijtje en nu naar blog 2. Het verhaal pakt mij 🌞
Wauw Jeroen, mooi verhaal, ik kan het haast voelen. Heb je dit zelf geschreven? Als dit zo is dan moet je er wat mee. Ik heb een half uurtje Praag gehad vanmorgen Dank daarvoor en knuffel voor jou 🌞
Dankjewel Jacqueline, het is een aangrijpend verhaal, waardoor de belevenis in Praag zoveel groter wordt. Het verhaal heb ik zelf geschrven (gezien het aantal grammaticale en spelfoutjes goed te zien- inmiddels aangepast), maar uiteraard wel met gebruik van de nodige bronnen. De schuingedrukte gedeelten zijn uit het boek van Laurent Binet -HhhH.