De naam Milada Horáková doet in Nederland weinig belletjes rinkelen. In Tsjechië is ze daarentegen net zo bekend als Anne Frank. Deze Praagse wordt op meerdere plekken in Praag herdacht en vereerd. Wat een bizar verhaal schuilt er achter deze naam.
Dankzij de film Milada (aanrader), die ik inmiddels twee keer heb gezien, ben ik meer te weten gekomen over deze intrigerende, intelligente en dappere vrouw en de bizarre periode waarin ze leefde. Ze werd geboren Praag in een tijd dat Tsjechië nog deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk, op 25 december 1901.
Ze studeerde rechten aan de Universiteit van Praag en werd de eerste vrouwelijke advocaat van Tsjechoslowakije. Vóór de Tweede Wereldoorlog was ze actief in verschillende politieke partijen en organisaties die streefden naar democratie en vrouwenrechten.
Autor: ABS – http://www.ustrcr.cz/cs/milada-horakova http://www.ustrcr.cz/data/images/projekty/dokumentacni/horakova02.jpg, Volné dílo, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42402484
Ze overleeft de Tweede Wereldoorlog
Nadat de nazi's Tsjechië hadden bezet, sloot ze zich aan bij een verzetsgroep. Ze regelde onderdak voor onderduikers en speelde informatie door aan spionnen.
Op 2 juli 1940 werd zij samen met haar echtgenoot gearresteerd door de nazi's. Ze is naar verluidt op brute wijze verhoord, maar heeft nooit informatie vrijgegeven. De daarop volgende jaren zat zij gevangen in Praag en later Theresienstadt.
In juni 1944 is ze overgebracht naar gevangenissen in Leipzig en Dresden. In oktober 1944 werd Horáková aanvankelijk ter dood veroordeeld, maar de uitspraak werd omgezet in een gevangenisstraf van acht jaar. Ze verdedigde zichzelf in het Duits.
In de lente van 1945 werd Horáková bevrijd door Amerikaanse troepen toen zij gevangen zat in Aichach, vlakbij Munchen. Na jaren werd ze weer herenigd met haar man en dochter Jana.
Het communistisch regime en haar arrestatie
Na de Tweede Wereldoorlog werd Milada Horáková lid van de Tsjecho-Slowaakse Sociaal-Democratische Partij en later de Tsjecho-Slowaakse Volkspartij. Ze diende als lid van het parlement en werkte aan sociale en feministische kwesties, waaronder het verbeteren van de rechten van vrouwen en minderheden.
In februari 1948 greep de Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije de macht.
Als democratisch georiënteerde politica kwam ze veel in conflict met vertegenwoordigers van de Communistische Partij van de Tsjechische Republiek. In februari 1948 was ze het niet eens met hun aanpak. Ze werd uit haar functie ontheven en uit protest legde ze op 10 maart 1948 haar parlementair mandaat neer.
Op 27 september 1949 werd ze gearresteerd op beschuldiging van spionage en samenzwering tegen de staat.
Het monsterproces
Het achtdaagse kunstmatige monsterproces een jaar later had zijn eigen strikt gehandhaafde script. De beklaagden dienden zich hieraan te houden en na dagenlange marteling gaven de meesten er gehoor aan. Milada weigerde zich echter aan het script te conformeren. Ze verdedigde zichzelf tijdens het proces met krachtige toespraken tegen de onrechtvaardige beschuldigingen.
"Wat ik heb gedaan, heb ik bewust gedaan. Ik neem volle verantwoordelijkheid voor mijn daden en dat is waarom ik de straf zal accepteren die mij wordt gegeven. Ik heb tegen de staatsveiligheidsautoriteiten gezegd dat ik achter mijn overtuiging sta."
Ze weigerde zelf om genade te vragen, maar haar dochter en de advocaat deden dat wel. Ondanks gratiebrieven van beroemde wereldburgers waaronder Albert Einstein, Jean-Paul Sartre, Winston Churchill en Eleanor Roosevelt gericht aan president Gottwald, heeft laatstgenoemde de doodvonnissen formeel ondertekend.
Brieven aan haar familie
Tussen 24 en 27 juni 1950 schreef Milada Horáková tien brieven in de dodencel, die pas na de Fluwelen Revolutie in 1989 publiekelijk bekend werden. Ze schreef haar laatste brief, voornamelijk gericht aan haar familie, op de dag van haar executie: 27 juni 1950, om 02.30 uur 's ochtends. Daarin verklaarde ze onder meer:
"Het is een vreemd toeval; toen Jana (haar dochter) op het punt stond geboren te worden, maakte onze moeder een plekje voor haar in de wereld. Nu doe ik de levensswap weer. (…) Ik ga met opgeheven hoofd – men moet ook kunnen verliezen. Het is geen schande. Zelfs een vijand verliest zijn respect niet als hij oprecht en eerlijk is. Men valt in een gevecht, en wat is het leven anders dan een gevecht. "
Aan haar dochter Jana schreef ze enkele uren voor haar executie een brief, die haar dochter pas 40 jaar later heeft kunnen lezen:
"Wees niet bang en verdrietig omdat ik niet meer terugkeer. Leer, mijn kind, om vroeg naar het leven te kijken als een serieuze zaak. Het leven is hard, het legt niemand in de watten en voor elke streling geeft het je tien klappen. Laat je dit snel gewennen, maar laat het je niet verslaan. Besluit om te vechten. Heb moed en duidelijke doelen en je zult het leven overwinnen. Veel is nog onduidelijk voor jouw jonge geest, en ik heb geen tijd meer over om dingen aan je uit te leggen die je me wilt vragen. Op een dag, wanneer je groot bent, zul je jezelf afvragen waarom jouw moeder, die veel van je hield en wier grootste geschenk jij was, haar leven zo vreemd leidde. Misschien zul je dan de juiste oplossing vinden voor dat probleem, misschien een betere dan ik jou vandaag zelf zou kunnen geven."
De executie
De executie van Horáková werd uitgevoerd op 27 juni 1950 om 05.35 uur 's ochtends op de binnenplaats van de Pankrác-gevangenis, als de laatste van de vier ter dood veroordeelden (Jan Buchal , Záviš Kalandra en Oldřich Pecl werden voor haar opgehangen).
In Pankrác werd een primitieve vorm van ophanging gebruikt. De voeten van Milada waren aan het ene uiteinde van het touw vastgebonden, aan het andere uiteinde was hun nek verbonden. Het touw werd vervolgens getrokken door de beulen, wat resulteerde in een langzame en ondragelijke wurging. Na dertig seconden verloor ze haar bewustzijn, maar ze stikte pas na bijna vijftien minuten vanaf het begin van de executie.
Haar lichaam is in een gesloten en anonieme kist gecremeerd. Een urn met haar as of enige overblijfselen zijn niet overhandigd aan de familie en ook nooit teruggevonden.
Symbool van vrijheid en democratie
Haar executie leidde tot internationale verontwaardiging en protesten tegen het communistische regime in Tsjecho-Slowakije. Haar naam en haar moedige standpunt tegen onrechtvaardigheid en onderdrukking blijven tot op de dag van vandaag een symbool van vrijheid en democratie.
In 1989, na de val van het communistische regime, werd Horáková postuum gerehabiliteerd en ontving ze de hoogste onderscheiding van de Tsjechische Republiek. Haar leven en strijd worden nog steeds geëerd in de Tsjechische Republiek en daarbuiten als een inspiratiebron voor degenen die opkomen voor vrijheid en mensenrechten.
De dag van de executie van Milada Horáková werd de dag van de herdenking van de slachtoffers van het communistische regime.
Milada Horakova in Praag
Praag is haar niet vergeten. Sinds 1989 zijn er meerdere monumenten ter nagedachtenis aan Milada in Praag onthuld. Je kunt ze tegenkomen op locaties, die herinneren aan deze heldhaftige dame. Onderin de blog vind je de locaties op google maps.
Buste van Milada
Op 28 oktober 2009 werd een buste van Milada Horáková onthuld op het Hrdinů-plein (tegenover het Hooggerechtshof en de gevangenis van Pankrác) bij het monument voor de slachtoffers van het communistische regime.
De buste van Milada
De leeuwerik op de microfoon
Op Pětikostelní náměstí in Praag staat een rechtbankhekje, vergelijkbaar met die waar Milada Horáková zich tijdens het proces tegen verdedigde. Op de microfoon zit een leeuwerik, die volgens de auteur van het monument, Josef Faltus, symbolisch op Horáková zelf moet lijken.
Ze is in hem veranderd en vliegt weg om vrijheid te vinden.
Het monument vergezelt de woorden die zijn geschreven in haar laatste brief uit de gevangenis, vertaald in vier wereldtalen:
"Ik val, ik val,
ik heb dit gevecht verloren,
ik vertrek met eer.
Ik hou van dit land, ik hou van deze mensen,
bouw hun welvaart op.
Ik vertrek zonder je te haten.
Ik wens je,
ik wens je..."
Het werd onthuld op 16 november 2015, in aanwezigheid van Milada's dochter Jana Kánská.
De leeuwerik op de microfoon
Symbolisch graf op de Vysehrad begraafplaats
Sinds 2000 bevindt zich op de Vyšehrad-begraafplaats naast de basiliek van St. Peter en Paul's het symbolische graf van Milada Horáková met een buste, een blauwgrijze grafsteen en een gedenkplaat gewijd aan alle slachtoffers van totalitaire regimes.
Naast de Petrus en Pauluskerk op de Vysehrad begraafplaats ligt een symbolische graf voor Milada
Gouden roos in een strop
Voor de kerk Českobratrská církev evangelická in Smíchov, waarvan Milada en haar man lid waren, is in 2010 een monument onthuld.
Het is een twee meter hoog beeld, waarvoor een granieten plaat ligt met daarop een gouden roos en een strop (de strop ontbreekt helaas). Het bronzen beeld op blote voeten heeft de vorm van een vrouw met een gebogen hoofd, wiens gezicht door het lange haar niet te zien is.
Haar rug is naar voorbijgangers gekeerd. Het moet passanten aanmoedigen om het te benaderen, de tekst op de gedenkplaat te lezen, naar de bijgevoegde symbolen te kijken en na te denken. Zelfs als je geen Tsjechisch kent, maar wel het verhaal van Milada kent, is dit een momentje van kippenvel.
MET LIEFDE EN TROTS
HERINNEREN WIJ EEN LID
VAN ONZE KERK
DR. MILADA HORÁKOVÁ
GEEXECUTEERD OP 27-06-1950
De plaquette met de gouden roos en de strop
Het bronzen beeld met gebogen hoofd
Ter nagedachtenis aan Milada
Verder heeft Praag een straat naar haar vernoemd en hangen er plaquettes bij huizen waar ze heeft gewoond. Op de Vinohrady-begraafplaats en op de Dablice begraafplaats vind je een symbolische graf.
Op onderstaande kaart zie je - vast niet compleet - locaties die iets te maken hebben met Milada.
Lees ook:
Novy Svet en het wrede verhaal achter het Kleine Huis
Jan Palach: de student die zichzelf in brand stak
Bronnen:
miladahorakova.cz/zivotopis/
www.kudyznudy.cz/aktivity/pomnik-milady-horakove-na-smichov
Verliefd op Praag
Reactie plaatsen
Reacties